Travmatik stres bozukluğu sonrası

Hayatı tehdit eden bir travmanın ardından çoğu insan aile ve arkadaşlarının desteğiyle iyileşir. Ancak bazılarında, uygun yardım bulunmadığı takdirde ömür boyu sürebilecek bir kaygı bozukluğu olan travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gelişir. Eşin ihaneti veya işini kaybetmesi gibi pek çok hoş karşılanmayan ve beklenmeyen yaşam olayı, üzücü duygusal tepkilere neden olabilir, ancak bu tür olayların çoğu Travma Sonrası Stres Bozukluğuna (TSSB) yol açmaz. Mevcut resmi tanıma göre, TSSB tanısı yalnızca gerçek veya ölüm tehdidine veya ciddi yaralanmaya maruz kaldığınız ve buna korku, çaresizlik veya dehşetle tepki verdiğiniz takdirde konur.

Ancak ruh sağlığı profesyonelleri bu bozuklukla ilgili daha fazla deneyim kazandıkça TSSB'nin tanımı genişliyor. Bireysel özellikler ve koşullar, bir olayın nasıl algılandığını ve duygusal açıdan ne kadar bunaltıcı olduğunu belirlemeye yardımcı olur. Bir ruh sağlığı uzmanı, TSSB teşhisini koyarken hem travmanın türünü hem de bireyin tepkisini dikkate alır. Bir kişinin hayatında bir travmanın meydana geldiği nokta aynı zamanda bu bozukluğu geliştirme olasılığını da öngörebilir.

İlk olarak erkek savaş gazilerinde tanımlanan TSSB'nin, çeşitli deneyimler sonucunda artık çocuklarda ve kadınlarda da ortaya çıktığı bilinmektedir. Motorlu araç kazaları hem erkeklerde hem de kadınlarda TSSB'nin önde gelen nedenidir. Kadınlarda tecavüz sıklıkla TSSB ile sonuçlanır ve bazı kadınlar travmatik bir doğumdan sonra TSSB geliştirir. Cinsel istismar da dahil olmak üzere çocuk istismarı, güç kullanılmasa bile kronik TSSB'ye yol açabilir. TSSB ayrıca kalp krizi veya kanser teşhisi sonrasında da ortaya çıkabilir. Şiddet veya doğal afet sonrasında karşılaşan sağlık çalışanları da TSSB geliştirebilir.

Semptomlar neler?

Ruh sağlığı uzmanları TSSB semptomlarını üç türe ayırır:

İzinsiz giriş: Kabuslarda, gündüz vakti geriye dönüşlerde, istenmeyen anılarda, düşüncelerde, görüntülerde veya duyumlarda travmanın yeniden yaşanması. Olayın bazı yönlerine benzeyen ipuçları, yoğun duygusal ve fiziksel sıkıntıya neden olabilir ve kişi, olay tekrarlanıyormuş gibi hissedebilir ve davranabilir.

Kaçınma: Travmayla ilişkili düşüncelerden, duygulardan, etkinliklerden, yerlerden ve kişilerden kaçınmak. Bu, sosyal olarak geri çekilmeye ve hem olumlu hem de olumsuz duygulara karşı hissizleşmeye neden olabilir.

Uyarılma: Sürekli tetikte olmak, bunun sonucunda uykusuzluğa, asabiyete, öfke patlamalarına, konsantrasyon güçlüğüne veya kolayca ürkmeye neden olur. Bazı insanlar panik atak geçirirler.

Bir travmanın ardından bu belirtilerin çoğunun geçici olarak yaşanması normaldir. Üç aydan uzun süren semptomlar kronik TSSB olarak kabul edilir. Bazen birisi, olayın hatırlatılmasının ardından altı ay veya daha uzun bir süre sonra "gecikmiş TSSB" geliştirir.

Tedavi edilmeyen TSSB, hem bedene hem de zihne zarar verir. TSSB'li kadınların, travma geçirmemiş kadınlara, hatta depresyonu olanlara göre daha fazla tıbbi duruma sahip olduklarını ve fiziksel sağlıklarının daha kötü olduğunu bildirdi.

TSSB nasıl oluşur?

Vücut travmatik bir olaya, vücudu kaçmaya veya savaşmaya hazırlayan bir stres hormonu olan adrenalin salgılayarak tepki verir. Beyinde, adrenalin ve beyin kimyasalı norepinefrin, tehdide ilişkin canlı, duygusal anıların oluşmasını teşvik eden derin bir beyin yapısı olan amigdalayı uyarır. TSSB'de anılar ve çevresel ipuçları, sıradan durumlara karşı orantısız korku tepkilerini tetikleyerek normal işleyişi bozar.

Amigdala TSSB'de aşırı tepki veriyor gibi görünüyor. Şu anda amigdalanın zaten aşırı tepki verip vermediğini, kişiyi TSSB'ye karşı daha savunmasız hale getirip getirmediğini veya travmaya tepki olarak bu şekilde mi hale geldiğini incelenmektedir. Ayrıca, amigdalayı kontrol altında tutmaya yardımcı olan beyindeki iki alanın, hipokampus ve anterior singulat korteksin, TSSB'li kişilerde pek iyi çalışmadığı bulunmuştur.

Yardım almak

Psikoterapi çoğu TSSB tedavisinin merkezinde yer alır. En spesifik olanı, korktuğunuz bir durumla yüzleşmeniz için size güvenli bir ortam sağlayan, maruz bırakma terapisi adı verilen bilişsel davranışçı bir yaklaşımdır. TSSB'si olan kişiler sıklıkla kaygılarını azaltmanın tek yolunun travmayla ilgili anılarını harekete geçiren her şeyden kaçınmak olduğunu düşünürler. Ancak kademeli ve tekrarlanan maruziyet semptomları azaltabilir ve tetikleyici durumlara nasıl tepki vereceğinizi değiştirmenize yardımcı olabilir.

Travmanın ayrıntıları ve kişisel geçmiş, yalnızca TSSB geliştirme olasılığını değil aynı zamanda tedavinin etkinliğini de etkiler. Bilişsel davranışçı terapiden sonra bile, kadın saldırı mağdurlarının, saldırı sırasında fiziksel olarak yaralanmaları veya çocukluklarında travmaya maruz kalmaları durumunda daha şiddetli TSSB semptomları yaşadıklarını buldu. Tedaviyi planlamak için terapist muhtemelen herhangi bir cinsel veya fiziksel istismar öyküsü hakkında soru soracaktır.

Birkaç haftalık psikoterapi semptomları çözmezse (veya ek yardıma ihtiyaç duyulursa), ilaçlar reçete edilebilir. Bir kişinin ilacı ne kadar iyi tolere ettiğine ve ne kadar süredir TSSB semptomları yaşadığına bağlı olarak, onaylanmış bir ilaç 6-24 ay süreyle reçete edilebilir. Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar), sertralin ve paroksetin TSSB tedavisi için FDA onaylıdır, ancak tüm klinik araştırmalar bunların plasebodan daha iyi çalıştığını göstermemiştir. İlaç ve psikoterapi doğrudan karşılaştırılmamasına rağmen, kombinasyonun tek başına ilaç tedavisinden daha iyi sonuç verdiği görülüyor.

TSSB önlenebilir mi?

Önleyici ilaç tedavisi gündemdedir. Adrenalinin anıları güçlendirdiği anlayışı üzerinde çalışan araştırmacılar, adrenalin azaltıcı bir ilacın, hipertansiyon ilacı propranolol'ün anormal hafıza oluşumunu engellemeye ve TSSB'yi önlemeye yardımcı olup olamayacağını test edilmektedir.