Günlük endişe veya stres yaşamak, yaşamın normal (hoş karşılanmasa da) bir parçasıdır. İş ya da para sorunları nedeniyle strese giriyoruz ya da kısa vadeli bir sağlık sorunuyla uğraşırken endişeleniyoruz. Ancak sorununuz çözüldüğünde bu endişe duyguları büyük olasılıkla ortadan kalkacaktır.

Peki stres ve endişeli düşünceler devam ettiğinde? Anksiyete bozukluğuyla karşı karşıya olabilirsiniz.

Anksiyete bozuklukları, düşünme ve hissetme şeklinizi etkileyen ve genellikle günlük aktivitelere müdahale eden bir grup zihinsel sağlık durumudur. Düzenli günlük stresin aksine, kaygı bozuklukları, tipik stresli durumların dışında ortaya çıkan kalıcı, bazen şiddetli kaygıya neden olur. Kulağa pek eğlenceli gelmiyor, değil mi?

Hem psikolojik hem de fiziksel semptomları olan çeşitli anksiyete bozuklukları türleri vardır (yine, yaşanması pek de eğlenceli değildir). Aşağıda farklı kaygı türlerine, yaygın semptomlara ve kaygı bozukluğu tedavilerine göz atacağız.

Anksiyete Bozukluklarının Türleri

Anksiyete bozukluklarıyla ilgili bir efsane, pek çok insanda bu rahatsızlıkların görülmemesidir. Gerçekte, ABD'li yetişkinlerin yüzde 31'inden biraz fazlası hayatlarının bir noktasında kaygı bozukluğu yaşayacaktır; bu yetişkin nüfusun neredeyse üçte biri demektir.

Başka bir yaygın kaygı efsanesi mi?

Ulusal Ruh Sağlığı Enstitüsü'ne (NIMH) göre aslında çeşitli şeylerin neden olduğu çeşitli kaygı türleri vardır. Aşağıda kaygıya neyin sebep olduğunu daha ayrıntılı olarak ele alacağız, ancak önce en yaygın kaygı bozuklukları türlerine genel bir bakış sunacağız.

Yaygın anksiyete bozukluğu (YAB). İyi olacak mıyım? Kaygı beni öldürebilir mi? Ya endişem hiç geçmezse? Bunun gibi ısrarcı düşünceleriniz varsa ve sağlık, iş, sosyal etkileşimler veya günlük yaşamla ilgili aşırı endişe yaşıyorsanız, yaygın anksiyete bozukluğunuz olabilir. YAB'li kişiler bu endişeli düşünceleri birkaç ay, hatta yıllar boyunca sıklıkla yaşarlar; bu, yaygın anksiyete bozukluğu ile panik bozukluğu arasındaki yalnızca bir farktır.

Panik atak. Panik bozukluğu olanlarda uzun süreli kaygı yerine ani ve beklenmedik panik atakları görülür. Panik ataklar hızla ortaya çıkar ve hızlı kalp atışı ve terleme gibi fiziksel semptomların yanı sıra yoğun korkuya veya kontrolden çıkma hissine neden olur. Panik ataklar genellikle hiçbir uyarı vermeden ve görünürde tetikleyici olmadan gerçekleşir.

Sosyal anksiyete bozukluğu (sosyal fobi). Bazılarımız bir parti öncesinde gergin olabilirken, bazılarımız sosyal durumlar karşısında yoğun bir korku hissedebilir. Bu, aynı zamanda sosyal fobi olarak da adlandırılan sosyal kaygı bozukluğudur; izlenme veya olumsuz bir şekilde yargılanma korkusudur.

Anksiyete bozukluklarının travma sonrası stres bozukluğuna benzer bazı belirtileri vardır ve her iki ruh sağlığı durumu da aynı anda ortaya çıkabilir. Ancak TSSB, travma/strese bağlı bir bozukluk olarak yeniden sınıflandırılmıştır.

Obsesif kompulsif bozukluk, sıkıntı ve kaygıya neden olan, tekrarlayan, istenmeyen düşünceler (takıntılar) ile işaretlenen bir zihinsel sağlık durumudur. Dolayısıyla, OKB'nin bir sonucu olarak kaygınız olsa da, bu düşünceler daha sonra tekrarlanan davranışlara (kompülsiyonlar) neden olarak sıkıntıyı hafifletmeye çalışır.

OKB ile kaygı arasındaki farkı anlamak için hastalanmaktan korkan iki kişiyi hayal edin. Biri hasta olanlardan uzak durur ve hasta insanların yanında aşırı gerginleşir, diğeri ise ellerini aşırı yıkar ve hastalıktan korunmak için saniyeleri sayar. İlk kişide kaygı var, diğerinde ise OKB var.

Anksiyete Bozukluklarının Belirtileri

Yukarıda belirtildiği gibi, zihinsel ve fiziksel belirtiler de dahil olmak üzere çeşitli kaygı belirtileri vardır.

Birçok kaygı belirtisi, farklı kaygı türleri arasında örtüşmektedir:

• Mevcut endişeler veya rastgele ortaya çıkan müdahaleci düşünceler dışındaki herhangi bir şeye konsantre olma zorluğu
• Geceleri uykusuzluk ya da kaygı sizi uyanık tutması
• Sinirlilik ve huzursuzluk duyguları
• Fiziksel zayıflık ve/veya yorgunluk hissi
• Artan kalp çarpıntısı veya hızlı kalp atış hızı (hızlı kalp atışı, kaygının fiziksel belirtilerinden yalnızca biridir)
• Mide ağrısı, kramp, ishal veya kabızlık gibi gastrointestinal sorunlar
• Nefes darlığı veya hızlı nefes alma (hiperventilasyon)
• Terleme
• Titreme
• Kaygıya neden olabilecek kişi, nesne veya durumlardan kaçınma dürtüsü

Çoğu zaman, bu belirtiler bunaltıcı hale gelebilir ve sahip olduğunuz kaygı bozukluğunun türü ne olursa olsun, sizi zayıflatan kaygıya yol açabilir.

Bazı anksiyete bozukluklarının spesifik semptomları olabilir. Örneğin panik bozukluğu, kalp çarpıntısı gibi benzer fiziksel anksiyete semptomlarına neden olabilen beklenmedik panik ataklarıyla kendini gösterir. Panik ataklar da göğüs ağrısına neden olabilir.

Anksiyetenin birçok belirtisi örtüşse de bazı anksiyete bozukluğu tedavileri farklılık gösterir ve bunları aşağıda daha ayrıntılı olarak ele alacağız.

Kaygıya Ne Sebep Olur?

Anksiyete bozuklukları günlük stres ve endişeden farklı olduğundan kaygıya neyin sebep olduğunu merak ediyor olabilirsiniz.

Uzmanlar henüz kaygıya neyin sebep olduğunu tam olarak bilmiyorlar. Ancak araştırmalar, belirli çocukluk davranış özellikleri veya ailede anksiyete öyküsü gibi genetik ve çevresel faktörlerin, anksiyete bozukluğu geliştirme riskine katkıda bulunabileceğini göstermektedir.

Her birinin kaygı gelişimine nasıl katkıda bulunabileceğine dair bilgilerle birlikte risk faktörlerinin bir özetini öğrenmek için okumaya devam edin.

Anksiyete Bozukluğu Risk Faktörleri

Hiç merak ettiniz mi, kaygı hangi yaşta zirveye çıkıyor? Bunu size söylemekten nefret ediyoruz ancak kaygı, genellikle ergenlik döneminden başlayarak her yaştan ve her kökenden insanı etkileyebilir.

Bununla birlikte, bazı faktörler size diğer insanlardan daha fazla anksiyete bozukluğu geliştirme riski verebilir. Aşağıdaki durumlarda anksiyete bozukluğu geliştirme riskiniz yüksek olabilir:

Kadınsanız. Kadınların kaygı geliştirme olasılığı erkeklerin iki katıdır; ABD'de yaklaşık her beş kadından biri kaygı bozukluklarından etkilenmektedir.

Ailenizde anksiyete veya başka akıl hastalıkları geçmişiniz varsa. Ailede anksiyete öyküsü veya diğer akıl hastalıkları gibi genetik faktörler, anksiyete bozukluğu geliştirme riskinize katkıda bulunabilir.

Çocukken utangaçlığınız ya da davranışsal çekingenliğiniz varsa. Çocukluktaki utangaçlık veya çekingenlik, kaygı bozuklukları için bir risk faktörüdür. Çalışmalar, davranışsal engellenme (BI) olan çocuklarda sosyal anksiyete bozukluğu gelişme riskinin yedi kat arttığını göstermektedir.

Daha önce stresli veya travmatik olaylara maruz kaldıysanız. Çocuklukta veya yetişkinlikte stresli veya olumsuz olaylara maruz kalan kişilerin travma nedeniyle kaygı geliştirme olasılığı daha yüksek olabilir.

Başka akıl hastalıklarınız varsa. Diğer zihinsel rahatsızlıkları olan kişilerin kaygı bozuklukları geliştirme olasılığı daha yüksektir.

Kafeinli kahve veya diğer içecekleri içiyorsunuz. Birçoğumuz kahveyi sevsek de, kafeinin kaygıyı arttırdığı ve uyku bozukluklarını şiddetlendirdiği bulunmuştur. Kafein tek başına anksiyete bozukluğuna neden olmaz ancak belirtilerin daha da kötüleşmesine neden olabilir. Kafein yoksunluğu aynı zamanda kaygı, huzursuzluk, titreme ve diğer semptomların artmasına da neden olabilir.

Fiziksel sağlık sorunlarınız varsa. Kalp aritmileri (düzensiz kalp atışı) ve tiroid rahatsızlıkları gibi bazı fiziksel tıbbi durumlar kaygıya neden olabilir veya kaygıyı şiddetlendirebilir.

Yasadışı uyuşturucu kullanıyorsunuz veya alkol içiyorsanız. Yasadışı uyuşturucu kullanmak ve aşırı içki içmek gibi madde kullanımı, kaygı geliştirme riskinizi artırabilir veya mevcut kaygı bozukluğunun kötüleşmesine neden olabilir.

Kaygı riskiyle karşı karşıyaysanız veya kendinizi uzun süreli kaygıyla uğraşırken buluyorsanız, bu kronik kaygıyla başa çıkma ipuçları yardımcı olabilir. Ayrıca etkili olduğu kanıtlanmış çeşitli anksiyete bozukluğu tedavileri de vardır ve bunları daha sonra tartışacağız.

Anksiyete Bozukluğu Tedavi Seçenekleri

Anksiyete bozukluğunuz olduğundan endişeleniyorsanız, sağlık uzmanınızla veya bir ruh sağlığı uzmanıyla konuşmak, doğru bir anksiyete teşhisi koymanın ilk adımıdır. Belirtileriniz zamanla kötüleşiyorsa şunu merak ediyor olabilirsiniz: kaygı yaşlandıkça kötüleşiyor mu?

Anksiyete bozukluklarının tedavisi tipik olarak ilaç kullanımını, psikoterapiyi ve stres yönetimi teknikleri ve anksiyete önleme alışkanlıkları gibi yaşam tarzınızda değişiklikler yapılmasını içerir.

İlaçlar

İlaç kaygıyı iyileştirmese de kaygınızı yönetmenize ve belirtilerinizi hafifletmenize yardımcı olabilir.

Size anksiyete bozukluğu teşhisi konulduysa sağlık uzmanınız aşağıdaki ilaçlardan birini kullanmanızı önerebilir:

Anksiyete için Sertralin), eEssitalopram, Paroksetin, Duloksetin ve Bupropion gibi antidepresanlar kullanılabilir. Antidepresanların etki göstermesi birkaç hafta sürebilir ve sıklıkla yan etkilerle birlikte gelir.

Benzodiazepinler gibi anti-anksiyete ilaçları hızlı bir şekilde rahatlama hissini teşvik ederek anksiyete semptomlarından anında rahatlama sağlar. Ancak benzodiazepinler uzun süreli kullanım sonrasında bağımlılığa yol açabilmektedir.

Buspiron yaygın anksiyete bozukluğu için kullanılan bir ilaçtır ve genellikle antidepresanlar gibi diğer ilaçlara yanıt vermeyen kişiler için ikinci basamak tedavi olarak kullanılır.

Propranolol gibi beta blokerler, stres hormonlarının kalbiniz üzerindeki etkilerini bloke eder ve bazen konuşma veya performanstan önce ortaya çıkan bir tür kaygı olan performans kaygısının fiziksel semptomlarını tedavi etmek için endikasyon dışında kullanılır. Beta blokerler kaygının fiziksel belirtilerini önleyebilirken, psikolojik belirtileri tedavi etmezler.

Psikoterapi

Birçok anksiyete bozukluğu psikoterapi (konuşma terapisi olarak da bilinir) yoluyla tedavi edilebilir. Anksiyete bozukluklarını tedavi etmek için kullanılan iki yaygın psikoterapi biçimi bilişsel davranışçı terapi ve maruz bırakma terapisidir.

Bilişsel davranışçı terapi, farklı düşünme yöntemlerini öğrenmeyi ve kaygı kaynaklarına tepki vermeyi içerir. Maruz bırakma terapisi, güvenli bir ortamda kaygıyı tetikleyebilecek veya kötüleştirebilecek durumlara veya nesnelere maruz kalmayı içerir.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

İlaç veya psikoterapi anksiyete için en etkili yöntem olsa da, yaşam tarzınızda ve alışkanlıklarınızda yapacağınız bazı değişiklikler, günlük yaşamınızı iyileştirmeye yönelik bir tedavi planının parçası olabilir.

Yoga, meditasyon ve farkındalık gibi rahatlama teknikleri kaygınızı gidermenize yardımcı olabilir. Daha fazla uyumak her zaman harika bir fikirdir ve zihinsel sağlığınızı iyileştirmenin harika bir yoludur.

Ayrıca, aile üyelerinizden, arkadaşlarınızdan ve sizi önemseyen diğer sevdiklerinizden oluşan iyi bir destek sistemine sahip olmak da önemlidir. Ek bakım için kendi kendine yardım veya destek grubuna katılabilirsiniz.

Kaygınızı neyin tetiklediğini belirlemenize yardımcı olacak bir günlük tutarak da o andaki kaygıyı azaltabilirsiniz.

Anksiyete Bozukluklarını Anlamak

Kaygılı düşünceler veya stres ara sıra ortaya çıksa da, zayıflatıcı semptomlara neden olan günlük kaygı, kaygı bozukluğunun bir işareti olabilir.

Anksiyete bozuklukları, nasıl düşündüğünüzü, hissettiğinizi ve davrandığınızı etkileyen ve yaşam kalitenizi etkileyen bir grup zihinsel sağlık durumudur.

Yaygın anksiyete bozukluğu, panik bozukluğu ve sosyal fobi olarak da bilinen sosyal anksiyete bozukluğu gibi farklı anksiyete bozuklukları türleri vardır.

Kaygı belirtileri hem fiziksel hem de zihinsel olabilir ve farklı kaygı türleri arasında biraz farklılık gösterebilir. Ancak bazı yaygın belirtiler arasında endişelerinize odaklanma, uyku sorunları, sinirlilik, kalp çarpıntısı, mide sorunları, hızlı nefes alma ve terleme sayılabilir.

Anksiyete bozukluklarını tedavi etmenin en yaygın yolları ilaç tedavisi, psikoterapi ve yaşam tarzı değişiklikleridir.

Anksiyete bozukluğuyla baş etmenin zorlu bir mücadele olabileceğini söylemek büyük bir yalnıştır. Her yıl milyonlarca insanı etkilemesine rağmen anksiyete bozuklukları tedavi edilebilir.

Çevrimiçi psikiyatri aracılığıyla bir psikiyatrist veya bir psikolog ile konuştuğunuzda, sahip olabileceğiniz kaygı bozukluğunun türü hakkında daha fazla bilgi edinebilir ve bir tedavi planına başlayabilirsiniz.