Yeni insanlarla tanışırken gerilir misin? İnsanların sizi yargıladığını veya etrafınızda olmak istemediklerini düşünüyor musunuz? Kendinizi utandırmak istemediğiniz için hiç sosyal bir etkinliğe katılmaktan kaçındığınız oldu mu? Bu sorulardan herhangi birine evet yanıtı verdiyseniz, Sosyal Anksiyete Bozukluğu yaşıyor olabilirsiniz. Sosyal kaygı bozukluğu belirtileri, kişinin kendini izole etmesine, arkadaşlıklarını kaybetmesine ve günlük aktivitelerle mücadele etmesine neden olabilir. Toplum içinde belirli şeyleri yapmakla ilgili genel bir güvensizlik duygusundan daha fazlası olan sosyal kaygı bozukluğu, herhangi bir sosyal durumda kendinizi rahat hissetmenizi ve akademik veya profesyonel ortamlarda tam potansiyelinize ulaşmanızı engelleyebilir. Yaygın fakat tedavi edilebilir bir ruh sağlığı durumudur. Bu makaleyi okuduktan sonra kendinizin veya tanıdığınız birinin sosyal anksiyete bozukluğu yaşadığını düşünüyorsanız, bir ruh sağlığı uzmanından yardım almanız önemlidir.

Sosyal Kaygı Bozukluğu Nedir?

Sosyal fobi olarak da bilinen sosyal anksiyete bozukluğu, sosyal veya performans durumlarından yoğun, sürekli bir korku içeren psikiyatrik bir durumdur. Daha spesifik olarak, başkaları tarafından izlenme veya olumsuz olarak yargılanma ve toplum içinde kendinizi utandırma korkusudur. Her yaşta teşhis edilebilir, ancak sosyal anksiyete semptomlarının ortalama başlangıç yaşı 15'tir. Sosyal anksiyeteden muzdarip olanlar, flört, okula gitmek veya bir partiye gitmek gibi tüm veya yalnızca belirli sosyal durumlar tarafından tetiklenebilir. Bazıları da sosyal durumlarda mutlaka kaygı yaşamaz. DSM-5'te açıklandığı gibi, yalnızca performansla ilgili sosyal kaygısı olanlar, spor yapmak, dans etmek veya konuşma yapmak gibi performans durumlarında yoğun korku yaşarlar. Sosyal kaygı yaşayanların hissettiği korku, genellikle günlük yaşamlarını bozabilecek kadar bunaltıcıdır. Toplum içinde yemek yemek, bir grup insanın yanından geçmek veya tuvaleti kullanmak gibi sıradan şeyler yapmak, o kadar çok korku ve endişeye neden olabilir ki, tetikleyiciden tamamen kaçınırlar ve bunun yerine telafi etmenin bir yolunu bulurlar.

Sosyal kaygının tek bir nedeni olmasa da, bir kişinin yaşamının bir noktasında bu bozukluğu geliştirme olasılığını artırabilen belirli faktörler vardır. Risk faktörleri arasında doğal olarak içe dönük bir kişilik, aşırı aktif bir amigdala, geçmiş travma ve ailede akıl hastalığı öyküsü bulunur. Amigdala, vücudun korku tepkisine yoğun bir şekilde dahil olan bir beyin yapısıdır. Sosyal kaygısı olanların yoğun kaygısının bir açıklaması, Amigdala’ların aşırı uyarılmış veya aşırı duyarlı olması ve bu nedenle bir korku tepkisini daha kolay harekete geçirmesidir. Travma, özellikle istismar veya ihmal gibi çocukluk travması yaşayanların sosyal kaygı geliştirme olasılığı daha yüksektir. Bir çalışma ayrıca, sosyal kaygı semptomlarının şiddetinin, yaşanan çocukluk çağı travmasının miktarıyla da önemli ölçüde ilişkili olduğunu bulmuştur. Son olarak araştırmalar, bozukluğa sahip birinci derece kan akrabası olanların sosyal kaygı geliştirme olasılığının iki ila altı kat daha fazla olduğunu bulmuştur. Sosyal kaygı, özgül fobilerden sonra en sık teşhis edilen ikinci kaygı bozukluğudur.

Sosyal Kaygı Bozukluğunun Belirtileri

Yeni bir işe başlamak veya yeni insanlarla tanışmak gibi yeni bir deneyimden önce gergin hissetmek yaygındır, ancak sosyal kaygı bundan çok daha şiddetlidir. Bir kişinin sosyal kaygısının ciddiyetine bağlı olarak, onları duygusal, davranışsal ve fiziksel olarak etkileyebilir. Sosyal kaygı belirtileri de zamanla değişebilir. İnsanlar yaşamlarında daha büyük stres, değişim veya taleplerle karşı karşıya kaldıklarında daha şiddetli alevlenmeler yaşayabilirler. Sosyal kaygının bazı yaygın duygusal belirtileri şunlardır:

• Konuşmanızın ve vücut hareketlerinizin aşırı farkında olmak veya bilinçli hissetmek
• Sosyal bir durumdan önce kendinizi utandırmak veya küçük düşürmek konusunda aşırı endişelenmek
• Sosyal bir olay sırasında potansiyel olarak olumsuz bir etkileşimden olabilecek en kötü sonuçları beklemek
• Sosyal veya performans durumu beklentisindeki kaygı
• Bir sosyal veya performans durumu sırasında yoğun korku veya endişe
• Terleme, kızarma veya titreyen ses gibi fiziksel semptomlardan korkmanız sizi utandırabilir.
• Başkalarının gergin veya korkmuş göründüğünüzü fark edeceğinden korkma
• Olaydan sonraki sosyal bir durumda nasıl davrandığınıza dair sürekli düşünme veya analiz etme
• Sosyal bir durumdan sonra etkileşimlerinizde algılanan kusurlarınızı tanımlamaktan kaynaklanan yoğun utanç

Sosyal anksiyete bozukluğunun yaygın fiziksel belirtilerinden bazıları şunlardır:

• Kızarma
• Terlemek
• Artan kalp atış hızı
• Nefes almada zorluk
• Titreme
• Mide ağrısı veya mide bulantısı
• Baş dönmesi
• Kas gerginliği

Son olarak, sosyal anksiyete bozukluğunun en dikkate değer davranışsal semptomu, kişinin kendisini utandırabileceğini hissettiği durumlardan yoğun bir şekilde kaçınmasıdır. Sosyal kaygısı olanlar, kaçınmalarının ciddiyetine ve sıklığına bağlı olarak mesleki veya akademik yaşamlarında ve ilişkilerinde (aile, arkadaşlık veya romantik) sonuçlara maruz kalabilirler.

Sosyal Anksiyete Bozukluğu ve Kaçınan Kişilik Bozukluğu

Sosyal anksiyete bozukluğu, sıklıkla paylaştıkları en belirgin semptom sosyal izolasyon olduğu için, kolayca kaçınan kişilik bozukluğu ile karıştırılabilir. Bozukluklar arasında ayrım yapmak, nihayetinde bir ruh sağlığı uzmanı tarafından değerlendirme yapılmasını gerektirir, ancak not edilmesi gereken birkaç önemli fark vardır. İlk olarak, biri (sosyal kaygı), DSM-5'te bir kaygı olarak sınıflandırılır ve bu, genellikle günlük işleyişe müdahale edecek kadar güçlü olan aşırı ve sürekli endişe veya korku ile karakterize edilir. Diğeri (kaçıngan kişilik bozukluğu), DSM-5'te bir kişilik bozukluğu olarak sınıflandırılır ve genellikle uzun vadeli, katı bir sağlıksız düşünme, işlev görme veya davranma modeliyle karakterize edilir. İki bozukluk arasındaki ikinci temel fark, insanların deneyimlerini nasıl algıladıklarıdır. Sosyal kaygı bozukluğu olanlar endişelerini veya utanmalarını mantıksız olarak görebilirken, kaçıngan kişilik bozukluğu olanlar bu güvensizlik veya değersizlik duygularını içselleştirme ve bunların gerçek, içsel kusurlar olduğuna inanma eğilimindedir. Üçüncüsü ve son olarak, kaçınan kişilik bozukluğu olanlar hayatın çoğu veya tüm alanlarında kaçınma kalıpları sergilerken, sosyal kaygı yalnızca birkaç belirli durumda kaçınmayı içerebilir.

Sosyal Anksiyete Bozukluğunu Teşhis Etmek

DSM-5 Kriterleri

DSM-5'e göre, sosyal kaygı bozukluğu için tanı kriterleri şunları içerir:

• Bireyin başkaları tarafından inceleme olasılığına maruz kaldığı bir ya da daha fazla sosyal duruma ilişkin belirgin korku ya da kaygı
• Sosyal durumlar neredeyse her zaman korku ya da kaygı uyandırır.
• Korku veya kaygı, sosyal durumun ve sosyokültürel bağlamın yarattığı gerçek tehdide orantısızdır.
• Sosyal durumlardan kaçınılır veya yoğun korku veya endişe ile bunlara katlanılır.
• Korku, kaygı ya da kaçınma, klinik olarak belirgin bir sıkıntıya ya da sosyal, mesleki ya da diğer önemli işlevsellik alanlarında bozulmaya neden olur.
• Semptomlar kalıcıdır, tipik olarak 6 ay veya daha uzun sürer.
• Semptomlar başka bir ruhsal bozukluk veya madde kullanımı ile daha iyi açıklanamaz.
• Değerlendirici, korkunun toplum içinde konuşmakla mı yoksa performans göstermekle mi sınırlı olduğunu belirlemelidir (çünkü bu, yalnızca performansa yönelik sosyal kaygı bozukluğu olarak kabul edilecektir)

Sosyal Kaygı Bozukluğu Testi

Bir kişiyi sosyal kaygı bozukluğu açısından değerlendirmek için kullanılabilecek çeşitli testler vardır, bu nedenle farklı ortamlardaki ruh sağlığı uzmanları farklı değerlendirmeler kullanabilir. Yaygın olarak kullanılan iki test LSAS ve BSPS'dir. Liebowitz Sosyal Kaygı Ölçeği (LSAS), sosyal kaygı bozukluğunu değerlendirmek için en sık kullanılan ölçektir. İnsanlardan kaygı belirtilerini değerlendirmelerini isteyen 24 soruluk bir ankettir. Kısa Sosyal Fobi Ölçeği (BSPS), korku ve kaçınma davranışlarının şiddetini ölçmek için kullanılan 11 soruluk bir ankettir. Tedavinin zaman içindeki etkilerini değerlendirmek için de kullanılabilir.

Sosyal Kaygı Bozukluğu Tedavisi

Sosyal anksiyete bozukluğu yaygın, tedavi edilebilir bir ruh sağlığı durumudur. Sosyal anksiyete bozukluğu için en sık kullanılan tedavi biçimleri psikoterapi (konuşma terapisi), destek grupları ve ilaçlardır. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), anksiyete bozukluklarının tedavisinde en etkili psikoterapi yöntemidir. Kontrollü bir ortamda sağlıklı başa çıkma becerilerini öğrenip geliştirebilmeleri için kişinin olumsuz düşünce kalıplarını tanımlamasına yardımcı olmayı içerir. Maruz kalma BDT ayrıca sosyal kaygı bozukluğu olanları tedavi etmek için kullanılır. Doğrudan kişinin fobisiyle yüzleşmeyi içerir, ancak kademeli bir hızda. Bu, insanların yeni öğrendikleri başa çıkma mekanizmalarını uygulamalarına ve belirli sosyal veya performans durumlarına karşı yavaş yavaş toleranslarını geliştirmelerine yardımcı olabilir. Sosyal kaygı bozukluğu olanlar için bir destek grubu ironik görünse de, başkalarının bu bozuklukla nasıl mücadele ettiğini duymak doğrulayıcı olabilir ve belirli sosyal durumlara yaklaşmak ve üstesinden gelmek için neler yaptıklarını öğrenmek faydalı olabilir. Son olarak, sosyal anksiyete bozukluğunun tedavisinde en sık kullanılan üç ilaç beta blokerler, anti-anksiyete ve antidepresanlardır. Beta-blokerler, epinefrinin (adrenalin) uyarıcı etkilerini önler ve bu nedenle kalp atış hızını azaltarak, titremeleri kontrol ederek ve daha fazlasını yaparak bozukluğun fiziksel semptomlarını yatıştırmada özellikle yararlıdır. Benzodiazepinler gibi anti-anksiyete ilaçları, kaygıyı hızla azaltmaya yarar. Bununla birlikte, bir tolerans oluşturulabilir, böylece tipik olarak bir seferde yalnızca birkaç ay reçete edilirler. Son olarak, antidepresanların, özellikle de SSRI'ların kaygı veya korku duygularını azalttığı da bilinmektedir. Antianksiyete ilaçlarından farklı olarak, antidepresanların etki göstermesi genellikle birkaç hafta alır ve bu nedenle uzun süreli reçete edilebilir.