Yetişkin Tip Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu; dikkatini toplamada zorluk, hiperaktivite ve dürtüsel davranışların farklı kombinasyonlarının yetişkinlikte de devam etmesiyle karakterizedir. Kişiler arası ilişkilerde bozukluk, iş veya okulda performans bozuklukları ve kendine güven sorunları sık görülür.

Yetişkin Tip Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda şikayetler erken çocukluk döneminde başlayıp yetişkinlikte de devam eder. Bazı vakalarda hastalığın teşhisi ancak yetişkinlikte konabilir. Yetişkinlikte semptomlar çocukluktaki gibi belirgin değildir. Yetişkinlikte hiperaktivite azalmakla beraber dürtüsellik, huzursuzluk ve dikkati toplayamama devam etmektedir.

Yetişkin Tip Dikkat Eksikliği HiperaktiviteBozukluğunun tedavisi çocukluk dönemindeki tedavisiyle aynıdır. Tedavisi; ilaçlar, psikoterapi ve bazen de beraberinde bulunan ek psikolojik hastalığın tedavisi şeklindedir.

Belirtileri nelerdir?

Yetişkin Tip Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu olan yetişkinlerde şikayetler azalmış olmakla beraber bazı yetişkinlerin günlük aktivitelerini etkileyen önemli şikayetleri olabilir. En önemli semptomları dikkat toplamada güçlük, dürtüsellik ve huzursuzluk olup şiddeti hastadan hastaya değişmektedir. Çoğu yetişkin böyle şikayetleri olsa bile bu hastalığın tanısı konulmadan yaşamaktadır. Odaklanmada zorluk, işleri önceliğine göre sıralayamama, işleri zamanında yetiştirememe, toplantıları ve sosyal planları unutma ön önemli bulgulardır. Dürtüleri kontrol etmede zorluk; sıra beklerken, yoğun trafikte ve öfke anlarında belli olmaktadır.

Yetişkin Tip Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda görülen belirtiler şunlardır:

• Dürtüsellik
• Organizasyon güçlüğü ve işleri sıralamada yetersizlik
• Zaman kontrolünde yetersizlik
• İşe odaklanma güçlüğü
• Birkaç işi ayna anda yapmada zorluk
• Yerinde duramama ve huzursuzluk
• Planlama yetersizliği
• Hayal kırıklığına dayanma zorluğu
• Duygu durum dengesizliği
• Görevleri eksiksiz ve tam yerine getirememe
• Kolayca sinirlenme
• Stresle başa çıkmada güçlük

Çoğu insan hayatının belli bir döneminde Yetişkin Tip Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğundakine benzer belirtiler sergileyebilir. Eğer şikayetleri geçmişte kaldıysa veya nadir aralıklarla görülüyorsa muhtemelen bu hastalıkları yoktur. Bu hastalığın tanısı süregelen şikayetlerin hayatın birkaç alanında sorunlara yol açacak kadar ciddi olduğunda konuluyor. Bu süregelen şikayetlerin geçmişi sorulduğunda erken çocuk döneminde de olduğu öğrenilebilir.Yetişkin Tip Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu semptomları anksiyete ve duygu durum bozuklukları ile sıklıkla benzediği için bazen tanı koymak zorlaşmaktadır. Ayrıca çoğu Yetişkin Tip Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu hastasının depresyon ve anksiyete bozukluğu gibi en az bir tane ek psikiyatrik sorunu bulunmaktadır.

Ne zaman doktora başvurmalı?

Yukarıda listelenen belirtileri olan hastalar süregelen şikayetleri nedeniyle hayatlarının düzgün gitmediğini düşündüklerinde doktora başvurabilirler. Bu konuda tecrübeli bir psikiyatriste başvurulması çok önemlidir.

Sebepleri Nelerdir?

Yetişkin Tip Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun sebebi tam olarak belli olmamakla beraber bu konuda araştırmalar halen devam etmektedir. Bu hastalığın oluşmasındaki faktörler aşağıda sıralanmıştır.

Genetik

Ailesinde DEHB olanların bu hastalığa yakalanma oranı yüksektir. Bu nedenle çalışmalar genetik özellikler üzerinde durmaktadır.

Çevresel Etmenler

Çocuklukta resim boyalarında ve borularda bulunabilen kurşuna maruz kalma gibi çevresel faktörler riski arttırmaktadır.

Gelişim Problemleri

Santral sinir sistemi gelişimi aşamasındaki sorunlar önemli bir rol oynamaktadır. Annenin gebelikte sigara, alkol ve madde kullanımı sorgulanmalıdır. Çocuğun erken doğumu da önemli sebeplerden biridir.

Komplikasyonları Nelerdir?

Yetişkin Tip Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğuyla yaşamak bazı zorluklar yaratır. Bu zorluklardan bazıları şunlardır:

-Düşük okul veya iş başarısı
-İşsizlik
-Ekonomik problemler
-Kanunlara uymakta zorluk
-Alkol ve madde kullanımı
-Sık araba kazası yapma
-Kişiler arası ilişkilerde zorluk
-Fiziksel ve ruh sağlığında bozukluklar
-Kendine güven eksikliği
-İntihar etmeye eğilim

Birlikte sık görülen hastalıklar nelerdir?

Yetişkin Tip Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu olan hastalarda ek psikiyatrik hastalık varlığında tedavide güçlükler doğmaktadır.

Duygu durum bozuklukları

Yetişkin Tip Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu olan yetişkinlerde depresyon veya bipolar bozukluk da görülebilir. Bu hastalarda yaşanan sorunlar depresyonu daha da arttırmaktadır.

Anksiyete bozuklukları

Anksiyete bozukluğu ile sıklıkla birlikte görülmektedir. Anksiyete bozuklukları endişede artış, sinirlilik gibi şikayetlere sebep olur. Bu hastalıkta yaşanan zorluklar ve aksilikler yaşanan anksiyeteyi daha da arttırmaktadır.

Diğer psikiyatrik bozukluklar

Kişilik bozukluğu, öfke kontrol bozukluğu, madde kullanım bozuklukları gibi psikiyatrik hastalıkların eklenme ihtimali yüksektir.

Öğrenme sorunları

Kendi yaş, eğitim ve zeka düzeyine kıyasla daha düşük okul ve sınav başarısı görülmektedir. Öğrenme ve iletişim sorunları sıklıkla izlenmektedir.

Tedavisi Nasıl Olmalıdır?

Yetişkin Tip Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu tedavisi; ilaç tedavisi, beceri kazanımı ve psikoterapiyi kapsamaktadır. Bu tedavi türlerinin kombinasyonu en etkili yoldur. Bu tedaviler şikayetlerin çoğunu geçirmekle beraber en uygun tedavi yolunu bulmak her zaman kolay değildir.

İlaç tedavisi

Tüm dünyada Metilfenidat ve Amfetamin gibi uyarıcı türdeki ilaçlar en sık kullanılan ilaçlardır. Beyinde nörotransmitter denilen kimyasalların seviyesini yükselterek etki ederler. Selektif noradrenalin geri alım inhibitörü olan Atomoxetin ve aynı zamanda antidepresan olan Bupropion yavaş etki eden seçeneklerdir. Atomoxetin uyarıcı türdeki ilaçların yan etkileri veya diğer sağlık sorunları nedeniyle kullanamayanlarda en uygun tedavidir.

Psikoterapi

Yetişkin Tip Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda psikoterapi; psikoeğitim denilen hastalık hakkında bilgi alma ve beceri kazanımını kapsar. Psikoterapi aşağıdaki becerileri kazandırmaya yardımcı olur:

-Zaman yönetimi ve organizasyon becerisi kazanımı
-Dürtüsel davranışları engelleme çalışması
-Problem çözme yeteneği kazanımı
-Okul, iş ve sosyal hayattaki başarısızlıkla başa çıkma becerisi kazanımı
-Kendine güveni ve benlik saygısını geliştirme
-Aile, iş ve sosyal ilişkileri geliştirme becerisi
-Öfke kontrolü becerisi

Yetişkin Tip Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda sıklıkla uygulanan terapi türleri şunlardır:

Bilişsel Davranışçı Terapi

Sık kullanılan Bilişsel Davranışçı Terapide, davranış şeklinin düzeltilmesi ve olumsuz düşünme kalıbının olumluya değiştirilmesi amaçlanır. Hayatın zorluklarıyla başa çıkma, okul ve iş başarısı, ilişki problemleri, depresyon, madde kullanımı gibi ek rahatsızlıkların tedavisinde de çok etkilidir.

Aile danışmanlığı ve evlilik terapisi

Bu terapi Yetişkin Tip Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu hastalığı olan danışanın ailesine veya eşine yaşanılan stres dolu olaylarla başa çıkma, iletişimi arttırma ve problem çözme yetisi kazandırmayı amaçlar.

Mindfulness terapisi

Farkındalık terapisinin duygu durum seviyesini arttırıp, dikkati toplamaya yardımcı olduğu gösterilmiştir.

İlişkiler üzerine çalışma

Yetişkin Tip Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunuz varsa randevuları kaçırmışsınızdır, işleri zamanında bitirememişsinizdir, dürtüsel ve mantıksız kararlar vermişsinizdir. Bu davranışlar en uyumlu iş arkadaşınızın veya eşinizin sabrını bile zorlayabilir. Psikoterapi bu sorunlar üzerine yoğunlaşır. Bu sayede ilişkilerin geliştirilmesi, zaman yönetimi ve sorun çözme becerisi kazanarak sorunlar azaltılabilir. Bazı hayat tarzı değişiklikleri yapılarak semptomlar sorun olmaktan çıkabilir.

-Her gün iş listesi yapın. Önem sırasına göre sıralayın. Yapabileceğinizden çok iş planlamayın.
-Görevleri daha küçük görevlere bölerek yapın. Daha kolaydan zora doğru sıralayın. Kontrol listeleri oluşturun.
-Yapışkanlı kağıtlar kullanın. Buzdolabı, banyo ve arabaya hatırlatmalar yapıştırın.
-Randevu defteri tutun. Toplantı ve iş bitirme sürelerini hatırlayın.
-Deftere veya cep telefonuna hatırlamak için gereken notlar alın.
-Kağıt ve bilgisayardaki dosyaları düzenleyin.
-Günlük rutini düzenli uygulayın. Örneğin; anahtarları ve cüzdanı hep aynı yere koyun.
-Gereğinde yardım istemekten kaçınmayın.

Kendinizde ya da bir yakınınızda Yetişkin Tip Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğundan şüpheleniyorsanız tanı ve tedavi konusunda destek alabilmek için Kadıköy-Bağdat Caddesi’nde bulunan Psikiyatrist Dr. Seher Çakmak’ın muayenehanesinden randevu alabilirsiniz.