Yas (Matem) Terapisi

Yas tanınan veya sevilen birinin vefatı nedeniyle oluşan doğal bir reaksiyondur. Ölen kişiyle olan ilişkiye ve ölüm şekline göre farklılık gösterebilmekle birlikte yas süreci dört ana evreden meydana gelmektedir.

Yas Belirtileri

1. evre: İnkar İlk birkaç günkü bu dönemde kişi ölümün gerçekliğini anlamakta zorlanır. Gerçeği görmezden gelerek, hiç bir şey yaşamamış gibi davranıp hayatına bir süre böyle devam edebilir. Kaybettiği kişi hala hayattaymış gibi onun için de alışveriş yapma, masada ona da tabak koyma gibi alışkanlıklarını devam ettirir. Kendini böyle bir şey benim başıma gelmez diyerek inkar ve telkin eder. Bazen şaşkınlık, donukluk, boşluk duyguları ve hatırlamada güçlükler yaşayabilir.

2. evre: Öfke İnkar evresinden sonra kişi gerçekle yüzleşir ve yüzleştiği gerçek yüzünden öfke hissetmeye başlar. ''Neden ben?, Bu haksızlık'' gibi sorular ve düşünceler başlar. Kişi kaybın acısını giderek daha güçlü hisseder, yoğun üzüntü ve ölen kişiye karşı özlem duyguları olur. Öfkenin yanında endişe, korku ve huzursuzluk, dikkatini toplamada zorluk, hayata karşı isteksizlik görülebilir. Öfke kaybın nedeni olan olaya hatta ölen kişiye de olabilir. Burada yaşanan öfke hissi gayet sağlıklı olup kişinin kayıpla baş etmesine yardımcı olur. Bu sebeple bu duygudan kaçınmaya çalışılmamalıdır.

3. evre: Pazarlık Kaybın geri dönmeyeceği gerçeğinin idrak edilmesiyle öfke duyguları azalmaya başlar. Ümitsizlik, çaresizlik, halsizlik, isteksizlik, ilgi kaybı, iştah bozukluğu ve uyku düzensizliği gibi depresyon bulguları ortaya çıkar. ''Keşke o ölmeseydi de daha fazla sevap işleseydim'' gibi pazarlık düşünceleri akıllarından geçirebilirler.

4. evre: Kabullenme İlerleyen aylarda kişinin özlem ve depresyon duygularının şiddeti giderek azalır. Ölen kişinin anıları yitirilmemekle birlikte, eski yaşamına dönmesi gerektiğini kabul etmeye başlar. Sosyal çevresiyle tekrar ilişki kurar, geleceğe dair planlar yapmaya başlar. Ancak önemli konulardan biri bu süreçleri tamamlayanların kaybın kabullenilmiş olması yanında artık bu olay konusunda bir şey hissetmeyeceği anlamına gelmediğidir. Kaybedilen kişi ömür boyu hatırlanacak ve normal bir durum olduğu kabul edilen ara ara kişinin kalbinin acıyacağı bilinmelidir.

Bazen sevilen kişinin şiddet, savaş gibi olaylar sonucu ani ve beklenmedik bir şekilde ölümü kişinin bunlara tanık olması durumunda yas süreci komplike bir durum alabilir. Bu durumda yas belirtileri daha uzun ve şiddetli olabilir. Bu sürece travmatik yas adı verilir.

Yas sürecinde kişide bazı belirti ve tepkiler görülebilir:

Bedensel tepkiler: Halsizlik, yorgunluk, baş ağrısı, göğüs ağrısı, nefes darlığı, çarpıntı, boğazda düğümlenme, yutkunma güçlüğü, yeme alışkanlıklarında değişiklik, mide-barsak şikayetleri, adet düzensizlikleri, kaslarda gerginlik ve kasılmalar, uyku düzensizlikleri

Duygusal tepkiler: Ölümü yok sayma, üzüntü, keder, özlem, öfke, sinirlilik, sıkıntı, güvensizlik, çaresizlik, yalnızlık korkusu, hayata karşı ilgi kaybı ve zevk alamama, hiçbir duygu hissedememe, geleceğe dair karamsarlık ve dikkat dağınıklığı

Ruhsal tepkiler: Ölen kişinin hala yaşadığını hissetme, sesini duyma, hayalini görme, ölen kişiyi ve ölümü düşünmeye engel olamama, kendini suçlama, ölüm anını tekrar tekrar hatırlama

Yas sürecini yaşayan aileler için öneriler ve dikkat edilmesi gerekenler

1. Kişinin kendisini güvende hissedeceği, kaybı kabullenebilmesine yardımcı olmak için ölen kişi hakkında konuşmasına, kayıptan doğan üzüntü, acı, sıkıntı, öfke, çaresizlik gibi duygularını dile getirmesinin cesaretlendirileceği bir ortamın oluşturulması.
2. Acıyı azaltmak için söylenen “Güçlü olmalısın”, “Hayat devam ediyor, “Çocukların için ayakta kalmalısın” gibi kişide suçluluk ve yetersizlik duygusuna yol açan sözlerden kaçınmak, bunun yerine yaşadığı hisleri anlamaya ve paylaşmaya çalışılması. 
3. İnancı gereğince cenaze ve yasla ilgili törenlerin yapılmasına yardımcı olunması.
4. Yaşamını sürdürmesi için meydana gelen sorunların çözümünün sağlanması, alınan ani ve iyi düşünülmemiş kararların (örneğin taşınmak, işini veya şehir değiştirmek gibi) önüne geçilmesi
5. Yas sürecine olumlu etkileri olduğu bilinen çalışma ve iş yaşamına başlamasını cesaretlendirilmesi, öğrencilerin okula devam etmeleri sağlanması, çalışmayanlara yeni hobi ve uğraş alanları bulmaları için teşvik edilmesi. 
6. Yas süreci belirtilerinin beklenenden şiddetli olduğu, uzun sürdüğü, kişinin günlük yaşamını ve sosyal ilişkilerini etkilediği depresyon, kaygı bozukluğu ve intihar düşünceleri ve girişimi durumlarında psikiyatri uzmanına yönlendirilmesi.