Şizofreni

Şizofreni, genellikle gençlik yıllarında, genetik ve çevresel faktörlerin etkisiyle ortaya çıkar. İnsanın duygu, düşünce, algılama ve davranışlarında ciddi bozukluklara yol açar. Farklı klinik tablolar şeklinde görülür ve nörobiyolojik temelleri vardır. Gerçeği algılamayı bozan ciddi bir ruhsal hastalıktır. Şizofreni hastalarının mesleki, eğitim, aile ve sosyal ilişkilerinde ve işlevselliklerinde problemler görülür. Şizofreni ömür boyu devam eden bir hastalıktır. Şizofreni tüm toplumun yaklaşık %1'inde görülür. Şizofren hastalarının garip düşünceler şeklinde hezeyanları, olmayan sesler duyma veya görüntüler görme şeklinde halüsinasyonları ve tuhaf davranışları olabilir. Şizofreni hastalığının şiddeti ve seyri hastadan hastaya değişir. Bir kısmı hayatlarında tek atak yaşarken, diğerleri daha fazla atak yaşayabilir.

ŞİZOFRENİ TÜRLERİ

Paranoid Şizofreni:

Paranoid şizofreni hastaları zarar görecekleri ya da birileri tarafından takip edildikleri gibi şüphecilik ile ilgili hezeyan denilen yanlış inançlara sahiptirler.

Dezorganize (Hebefrenik) Şizofreni:

Bu hastalarda düşünce dağınıklığı ve konuşmada tutarsızlıklar görülür. Konuşmaları anlaşılmaz şekilde karışık olabilir. Dışarıdan bakıldığında davranışları yüzeysel, uygunsuz ve çocuksu görülür. Hastaların günlük aktiviteleri etkilenmiştir. Banyo yapma, yemek hazırlama, temizlik yapma gibi günlük işlerini bile yapma becerileri bozukmuş olup genellikle yakınlarının desteği ve gözetimi altında hayatlarını sürdürebilirler. .

Katatonik Şizofreni:

Katatonik şizofreni hastaları genelde hareketsizdir dururlar. Çevrelerine karşı reaksiyon vermezler. Genellikle duruşları çok katı ve sert olup hareket etmeye isteksizdirler. Bazen yüzlerini buruşturup, biçimsiz duruşlar gibi garip hareketler yaparlar. Duydukları bir kelimeyi veya cümleyi tekrar edebilirler. Yetersiz beslenmeye bağlı güçsüzlük ve kendilerini yaralama ihtimalleri yüksektir.

Ayrışmamış Şizofreni:

Kişinin belirtileri yukarıdaki üç türden herhangi birine tam olarak uymadığında ayrışmamış şizofreni tanısı konulur.

Rezidüel (Kalıntı) Şizofreni:

Şizofreni semptomlarının şiddeti azalmış olup halüsinasyon ve sanrı gibi belirtiler hala vardır. Ancak belirtiler şizofreni tanısı konduğu zamanki kadar şiddetli değildir.

ŞİZOFRENİ BELİRTİLERİ

Şizofrenide hastalığın başında belirtiler genellikle ani ve şiddetlidir. Genel olarak şizofreni belirtileri; pozitif belirtiler, dezorganize belirtiler ve negatif belirtiler olmak üzere üç gruptan oluşur .

Pozitif Belirtiler:

Bu belirtiler var olmayan düşünce ya da algılar için kullanılır. Bunlar;

• Hezeyanlar (Sanrılar): Gerçeğe uymayan, mantıklı açıklamalara rağmen kişinin vazgeçmeyi kabul etmediği garip inançlardır. Mesela hasta başka insanların düşüncelerini duyabildiğine, özel ve seçilmiş bir insan, peygamber yada mehti olduğuna, başkalarının zihnine düşünceler yerleştirebildiğine inanır.
• Halüsinasyonlar (Varsanılar): Hastalar tarafından olmayan şeyleri görmek, sesleri duymak, garip kokular ve tuhaf tatlar almak veya bedenine dokunan olmasa da temas hissi gibi gerçek dışı şeyler algılanır. Şizofren hastalarda en sık görüleni işitsel halüsinasyonlardır. Hasta tarafından duyulan bu sesler hastanın davranışları hakkında yorumlar yapabilir, ona emirler verebilir veya kendi aralarında konuşabilir.

Dezorganize Belirtiler:

Acayip, tuhaf davranışlar, hareketler ve konuşmalardır. Örnekler:

• Anlamsız kelimeler söyleyerek saçma cümleler kurmak
• Hızla bir düşünceden diğerine geçmek
• Yavaş ve tuhaf hareket etmek
• Aşırı fakat anlamsız şeyler yazmak
• Daireler çizerek yürümek gibi garip hareketler

Negatif belirtiler:

Negatif kelimesi normal davranışların eksikliğini yansıtır. Negatif semptomlar:

• Hastanın donuk, monoton ve az konuşması
• Aileden, arkadaşlardan ve sosyal aktivitelerden uzaklaşma
• Düşük enerji
• Motivasyon eksikliği
• Yaşamdan zevk almama ve yaşama karşı ilgi eksikliği
• Özbakımın kötü olması
• Okulda, işte ve diğer aktivitelerde problemler
• Planlı aktivitelere başlama ya da aktiviteleri sürdürmede zorlanma
• Katatoni (çok uzun bir süre kişinin aynı pozisyonda hareketsiz kalması)

Randevu Al


Şizofreni nedenleri

Şizofreninin nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Kronik seyir gösteren, biyolojik temeli olan bir ruhsal hastalıktır. Araştırmalar şizofreni gelişiminde rol oynayan bazı faktörler saptamıştır. Bunlar;

• Genetik (kalıtımsal): Şizofreninin ebeveynlerden çocuğa geçme olasılığı vardır.
• Beyin biyokimyası: Şizofreninin dopamin, glutamat, seratonin-noradrenalin, hipotezleri ile beyin biyokimyasındaki değişiklikde ortaya çıktığı gösterilmiştir. Şizofreni hastalarının beyni dopamin adlı nörotransmitere karşı hassastırlar ya da çok fazla dopamin üretir. Dopamin dengesizliği beynin ses, koku, görüntü gibi belirli algılara karşı verdiği reaksiyonu etkiler ve bu da halüsinasyonlara yol açabilir.
• Beyin yapısı ve işlevlerinde bozulma:Beyin görüntüleme çalışmalarında şizofreni hastalarında anormal beyin yapısı ve fonksiyonu saptamıştır.
• Çevresel faktörler: Genetik ve yapısal olarak yatkın kişilerde; viral enfeksiyonlar, zayıf sosyal iletişim veya aşırı stresli durumlar hastalığı başlatabilir.



Kimlerde şizofreni görülür?

Dünyada tüm toplumlarda yaklaşık %1 oranında görülmektedir. Her yaştan insanda görülebilir. Genellikle 20’li yaşlarda başlar. Erkeklerde ve kadınlarda eşit oranda görülür. Kadınlarda genellikle 20’li yaşların sonu 30’lu yaşların başında, erkeklerde genellikle ergenlikte veya 20’li yaşların başında başlar. İlk atağın görülme sıklığı, kadın ve erkeklerde yaşla birlikte azalırken, kadınlarda menapoz döneminde ikinci bir artış görülür.

Şizofreni teşhisi nasıl konur?

Şizofreni teşhisi koymak için kullanılan özel bir laboratuvar testi yoktur. İhtiyaç duyulduğunda belirtilere sebep olabilecek başka bir hastalık olup olmadığını kontrol etmek için tahlil ve tetkikler yapılabilir. Psikiyatristler hasta ve yakınları ile konuşarak ve hastayı gözlemleyerek saptanan belirtilere göre teşhis koyarlar. Şizofreni tanısı konabilmesi için belirtilerin en az 6 ay boyunca olması gerekir.

Şizofreni Tedavisinde Kullanılan Yöntemler:

İlaç tedavisi: Şizofreni tedavisinde en önemli tedavi yöntemi ilaçlardır. Bu ilaçlara antipsikotik ilaçlar denir. Bu ilaçlar şizofreniyi ortadan kaldırmaz ancak hezeyanları, halüsinasyonları ve diğer belirtileri azaltmaya yardım eder. Antipsikotik ilaçlar, beyindeki biyokimyasal değişimleri düzenleyerek etki ettiğinden çok hızlı etki etki göstermez. Bu nedenle ilaç tedavisi bırakılmamalı, sabırlı olunmalı, etki ve yan etkilerin anlaşılabilmesi için doktor kontrolleri aksatılmamalıdır.

Psikososyal tedaviler: Hastalıkla alakalı davranışsal, psikolojik, sosyal ve mesleki problemlerde faydalı olur. Bu sayede hastalar semptomlarını kontrol etmeyi, erken uyarı işaretlerini fark ederek hastalığın nüks etmesini önleyici önlemler almayı öğrenebilirler. Psikososyal tedaviler şunları kapsar:

Randevu Al

• Rehabilitasyon: Şizofreni hastalarının toplumda faaliyet gösterebilmelerine ve mümkün olduğunca bağımsız yaşamalarına yardımcı olmak için sosyal becerilere ve mesleki eğitime odaklanır.
• Bireysel psikoterapi: Kişinin hastalığını daha iyi anlamasına, belirtileri tanımasına, erken fark etmesine, başa çıkmayı öğrenmesine ve problem çözme becerisini geliştirmesine yardımcı olur.
• Aile eğitimi: Şizofreni tedavisi sürecinde görülebilecek psikolojik tepkilerin anlaşılabilmesi, ilacın neden olabileceği yan etkilerin tanınması ve bu sorunların hastanın tedavi uyumunu bozmadan yönetilmesinde çok önemlidir. Bu sayede hastaların tedavi bırakma oranlarının azaldığı, aile içi uyumun arttığı saptanmıştır. Ailelerin şizofreni hastası olan yakınlarına daha iyi yardımcı ve destek olabilmelerini sağlar.
• Grup terapi/destek grupları: Karşılıklı yardımın sürekliliğini sağlar.



Hastaneye yatma: Şizofreni hastalarının çoğu ayaktan tedavi edilir. Ancak çok şiddetli belirtileri olanlar ile kendisine ya da başkalarına zarar verme tehlikesi olanların hastaneye yatırılmaları gerekir.

Elektrokonvulsiv Terapi (EKT): Tedaviye dirençli, katotonik, dezorganize, yoğun intihar düşüncelerinin olduğu olduğu hastalarda genel anestezi altında beynin ön bölgesine elektro-şok verilerek yapılmaktadır. Bu tedavi beyinde nörotransmitterlerin hızla salınmasına sebep olur. EKT hastanın klinik durumuna göre değişmekle birlikte en az 4-6 seans uygulanmaktadır.

Randevu Al


Şizofreni hastaları tehlikeli midir?

Filmler ve kitaplar şizofreni hastalarını genellikle tehlikeli insanlar olarak gösterirler. Oysa bu çoğu zaman geçersizdir. Hastaların çoğu toplumdan uzaklaşmayı ve yalnız kalmayı tercih ederler. Ancak alkol veya madde bağımlılığı olan hastalar şiddet içeren tehlikeli davranışlarda bulunabilirler. Bu hastalar bazen kendilerine de zarar verebilirler. Şizofreni hastalarında genç yaşta ölümün en önemli nedeni intihardır. İyi tedavi edilen şizofreni hastaları aileleriyle veya toplum içinde etkin ve verimli bir hayat yaşayabilirler.